Dự án chuyển ngữ và xuất bản “Hồi ký của Hector Berlioz” ở Việt Nam (Berlioz in Vietnam), được bắt đầu từ năm 2013, chắc chắn sẽ không thể thành công nếu không có sự ủng hộ và đồng hành của nhiều người bằng cách này hay cách khác.
Đầu tiên phải kể đến sự động viên và khích lệ từ nhà lý luận phê bình âm nhạc Nguyễn Thị Minh Châu, tổng biên tập trang web của Hội nhạc sĩ Việt Nam. Việc trang web này cũng như tập san Nghiên cứu Âm nhạc của Viện Âm nhạc trích đăng một số chương “Hồi ký của Hector Berlioz” là nguồn cổ vũ lớn lao để chúng tôi thêm quyết tâm hoàn thành dự án dài hơi này.
Sự tiếp sức của đồng dịch giả Nguyễn Tuấn Anh là nhân tố vô cùng quan trọng. Lê Ngọc Anh dịch 51 chương đầu cùng 16 lá thư kể về hai hành trình lưu diễn tại Đức từ nguyên tác tiếng Pháp “Mémoires – comprenant ses voyages en Italie, en Allemagne, en Russie et en Angleterre” của Hector Berlioz do Symétrie tái bản lần thứ hai năm 2010. Nguyễn Tuấn Anh dịch phần còn lại từ bản tiếng Anh, “The Memoirs of Hector Berlioz”, của David Cairns do Anfred A. Knopf xuất bản năm 2002. Ngoài bản tiếng Anh nói trên của David Cairns, chúng tôi cũng tham khảo bản tiếng Anh của hai chị em Rachel và Eleanor Holmes do Macmillian and Co. xuất bản tại London năm 1884.
Chúng tôi hàm ơn học giả người Anh David Cairns và học giả người Mỹ Peter Bloom. Nhờ hai ông hào phóng cho phép mà ấn bản tiếng Việt này có thể bao gồm các chú thích, lời bạt và lời giới thiệu có giá trị học thuật cao của hai chuyên gia hàng đầu thế giới về Berlioz.
Trong sách có 12 chương kể về quãng thời gian sống tại Ý sau khi đoạt Giải thưởng Rome (từ chương 32 đến chương 43) nơi tác giả sử dụng nhiều cụm từ và câu thoại tiếng Ý. Chúng tôi chân thành cảm tạ dịch giả Vũ Ngọc Thăng, người đã giúp chúng tôi hiệu đính phần chú thích các cụm từ và câu thoại tiếng Ý này.
Chúng tôi tri ân công sức của bà Monir Tayeb và ông Michel Austin, những người xây dựng nên trang web tuyệt vời hberlioz.com – bách khoa toàn thư về cuộc đời và sự nghiệp của Hector Berlioz. Địa chỉ này là nguồn tham khảo trực tuyến vô cùng quý giá đối với chúng tôi trong quá trình khám phá Berlioz nói chung và chuyển ngữ “Hồi ký” nói riêng.
Chúng tôi tri ân hai thầy giáo tình nguyện Trần Hà Tiên và Trịnh Minh Cường của E-VSIC vì đã đồng hành cùng chúng tôi trên con đường dịch thuật âm nhạc nhiều gian lao và thử thách.
Bản dịch bài thơ của Thomas Moore được Berlioz trích dẫn ở chương cuối là bài đoạt giải Nhất của Châu Ngọc Nguyễn trong “Cuộc thi dịch thơ E-VSIC 2021 mở rộng”. Bìa ấn phẩm này là hai bản thiết kế đồng giải Nhất của Ho Phương và Hoàng Hảo trong “Cuộc thi thiết kế Berlioz 2022”. Chúng tôi trân trọng cảm ơn anh Phạm Thanh Sơn và ban chủ nhiệm Câu lạc bộ Chấn thương cột sống Việt Nam, các nhà tài trợ giải thưởng cùng tất cả các thí sinh đã nhiệt tình hưởng ứng hai cuộc thi nói trên.
Chúng tôi gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các dịch giả, nghệ sĩ và bạn yêu nhạc cổ điển mà chúng tôi đã tham khảo ý kiến chuyên môn trong quá trình dịch và chuẩn bị xuất bản lần đầu “Hồi ký của Hector Berlioz”: Thái Bá Tân, Nguyễn Như Dũng, Ha Le, Bui Xuan Truong, Lê Long, Dieu Nguyen, Trần Hồng Giang, Nguyễn Trường Thanh, Lương Vũ Hải, Trang Trinh, Truong Chi, Tạ Duy, Tố Như Lương, Mai Đức Hạnh cùng các thành viên nhóm Bét Tô VUI... đặc biệt là bạn Mike Nguyễn – người đã có những góp ý quý báu về cách dịch các thuật ngữ kèn đồng.
Nhằm đảm bảo sự thống nhất, tên các nhạc cụ và nhiều thuật ngữ âm nhạc không có từ tương đương thuần Việt được giữ nguyên tiếng Pháp trong bản dịch. Chúng tôi cảm thấy vô cùng may mắn và tràn đầy biết ơn khi được người hiệu đính – nhạc sĩ Peter Văn Bình – dành nhiều thời gian tận tình chỉnh sửa những sai sót về thuật ngữ âm nhạc và tôn giáo trong toàn bộ bản dịch.
Hạnh phúc xiết bao khi cuốn sách của chúng tôi có được người biên tập lý tưởng: nhà sưu tầm âm nhạc Nguyễn Ngọc Chi, tác giả cuốn “Beethoven – con người và nghệ sĩ” cùng các đầu sách góp phần lan tỏa tình yêu nhạc cổ điển dành cho độc giả Việt. Chúng em cảm ơn thầy!
Chúng tôi xin dành tặng dịch phẩm này cho các bậc sinh thành, những người đã thương yêu, chăm sóc chúng tôi và hết lòng ủng hộ công việc của chúng tôi.
Hà Nội và Quy Nhơn, ngày 1 tháng 6 năm 2022
Lê Ngọc Anh, Nguyễn Tuấn Anh
ĐĂNG BÌNH LUẬN