Tác giả: Trần Thị Trường

Gia đình Đỗ Phương Nhi

Tôi mê âm nhạc cổ điển, đã từng học nhạc và học đàn rồi khó quá đành bỏ. Mỗi lần nghĩ đến việc học đàn tôi vẫn còn sợ. Vì thế nên tôi rất khâm phục các nhạc công. Để trở thành một nhạc công đứng trong dàn nhạc đã khó, nếu là một solist có tài, chinh phục được những đôi tai thính nhất thì không chỉ khó, rất khó, đòi hỏi một sự kiên trì không hề nhỏ mà còn một yếu tố nữa: Giời cho. Hoặc là Giời bắt. Tôi nhớ mang máng, câu nói của nhà viết kịch Henrik Johan Ibsen, người Na-uy, đại ý rằng trên cao là Giời, dưới đất là Người, còn ở giữa là các Thiên thần, Giời sinh ra họ để chơi nhạc cho con người nghe. Có lẽ thế thật. Tôi luôn bị thôi miên khi nghe nhạc… Có một thời, hằng tuần tôi đến Dàn nhạc giao hưởng, có khi chỉ là nghe họ tập. Rồi tôi quen Lê Hoàng Lan và Đỗ Phương Nhi. Lúc đó Nhi còn nhỏ lắm, nhưng Nhạc trưởng Tesuiji Honna đã tiên đoán, Nhi sẽ là một tài năng rực rỡ… Tôi biết cả bộ tứ nhà ấy, cha là Đỗ Xuân Thắng, mẹ Lê Hoàng Lan, chị Đỗ Phương Nhi và em là Đỗ Thành Long…

Người ta gọi đó là “gia đình violon”, nơi mà tình yêu âm nhạc được nuôi dưỡng và lan tỏa qua nhiều thế hệ, một không gian nuôi dưỡng tài năng và chan chứa yêu thương. Người cha, thạc sĩ Đỗ Xuân Thắng, là giảng viên kỳ cựu của bộ môn violon tại Nhạc viện Hà Nội. Suốt nhiều năm cống hiến cho sự nghiệp giảng dạy, ông đã truyền cảm hứng và đam mê cho nhiều lớp nghệ sĩ trẻ. Gần đây nhất hai học trò của ông Tạ Nguyên Dũng và Phạm Trần Phương Chi đã đạt giải Nhất và Nhì trong cuộc thi quốc tế tại Malaysia. Đỗ Xuân Thắng là một nghệ sĩ violon có tài nhưng ông lại dồn tình cảm và tình yêu của mình cho việc đào tạo. Ông truyền lửa không chỉ cho hai người con của mình mà còn cho các học sinh, sinh viên trong Học viện. Ông tự ý thức rằng, việc phát hiện người có tiềm năng, có thể trở thành nhân tài là một nghĩa vụ của một người có khả năng sư phạm. Ông và vợ ông đều được NSND.GS.TS Ngô Văn Thành dìu dắt và hướng dẫn, ba người nhà ông đã là những nghệ sĩ biểu diễn xuất sắc rồi thì ông phải là người tiếp bước sự nghiệp đào tạo của GS Ngô Văn Thành mà ông yêu mến…

Bên cạnh ông, NSUT Lê Hoàng Lan – một nghệ sĩ violon tài năng từng giữ vị trí bè trưởng violon của Dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam (VNSO). Cặp đôi nghệ sĩ đã xây dựng nên một mái ấm ngập tràn âm nhạc và nuôi dưỡng hai con đều theo đuổi cây đàn violon như một lẽ sống. Lê Hoàng Lan sinh năm 1970 tại Yên Nghĩa, Hà Đông, trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật (em ruột là nhạc sĩ Lê Minh Sơn nổi tiếng). Lan cũng học vĩ cầm từ năm 6 tuổi. Năm 2006, Lê Hoàng Lan đã hoàn thành chương trình thạc sĩ chuyên ngành biểu diễn tại Học viện Âm nhạc Quốc gia VN. Hiện tại, bà giữ vị trí bè trưởng (concertmistress) của VNSO, cùng với Đào Mai Anh. Trong vai trò này, Lê Hoàng Lan không chỉ là người dẫn dắt bè violon mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối giữa nhạc trưởng và các thành viên của dàn nhạc. Cũng năm 2006, Lê Hoàng Lan cùng với các nghệ sĩ Đào Mai Anh, Trần Thị Mơ (cello) và Hoàng Yến (viola), thành lập tứ tấu Hoa Sen Việt Nam (sau này Yến chuyển vào TPHCM thì có thêm Nguyễn Thu Bình). Nhóm đã biểu diễn thành công nhiều chương trình hòa nhạc và tham gia các chuyến lưu diễn trong và ngoài nước. Đặc biệt, vào tháng 2 năm 2017, nhóm đã có buổi hòa nhạc tại Viện Vật lý Hóa học Nhật Bản (RIKEN), trình diễn các tác phẩm như Những kỷ niệm quê hương của Hoàng Dương và Méditation từ opera Thaïs của Jules Massenet, nhận được sự đón nhận nồng nhiệt từ khán giả…

Đỗ Xuân Thắng và Lê Hoàng Lan là một cặp đôi hạnh phúc. Cùng nghề, cùng yêu nghề và yêu nhau dài lâu. Con gái lớn, Đỗ Phương Nhi, ngay từ lúc 10 tuổi đã được gọi là “tài năng trẻ”. Với khả năng nổi bật, Nhi là niềm tự hào không chỉ của gia đình mà còn của âm nhạc hàn lâm Việt Nam. Đỗ Phương Nhi gần như gắn bó với cây đàn violon ngay từ những năm đầu đời. Ngay từ khi còn nhỏ, Phương Nhi đã gây chú ý bởi khả năng cảm nhạc nhạy bén và kỹ thuật vượt trội. Cô thường xuyên xuất hiện trên các sân khấu lớn với những bản diễn đầy xúc cảm và bản lĩnh sân khấu hiếm có ở lứa tuổi thiếu nhi. Sự xuất hiện của cô bé nhỏ nhắn với cây đàn gần bằng người từng là niềm cảm hứng cho nhiều khán giả và thế hệ học trò sau này. Không chỉ dừng lại ở những thành tích trong nước, Phương Nhi vươn mình ra thế giới với học bổng toàn phần từ Toyota Foundation, mở ra cánh cửa du học tại một trong những trung tâm đào tạo âm nhạc cổ điển hàng đầu châu Âu. Nhi không chỉ được tiếp cận với môi trường học thuật đỉnh cao mà còn có cơ hội biểu diễn cùng nhiều dàn nhạc lớn, gặp gỡ và học hỏi từ các nghệ sĩ hàng đầu quốc tế. Những năm tháng học tập và rèn luyện tại trời Âu đã giúp Phương Nhi phát triển toàn diện – cả về kỹ thuật, tư duy nghệ thuật lẫn bản sắc cá nhân. Điều đặc biệt ở Phương Nhi không chỉ nằm ở kỹ thuật điêu luyện, mà còn ở sự tinh tế trong cách truyền tải cảm xúc.

Sinh năm 1998, học đàn từ năm 4 tuổi dưới sự hướng dẫn của NSND.GS.TS Ngô Văn Thành, cô nhanh chóng thể hiện tài năng và cá tính vượt trội. Năm 11 tuổi, Phương Nhi đã trình diễn Concerto mi thứ của Mendelssohn cùng VNSO dưới sự chỉ huy của nhạc trưởng Honna Tetsuji tại Nhà hát Lớn Hà Nội. Phương Nhi nhận học bổng từ MIC – Transposition để theo học tại Học viện Âm nhạc Barratt-Due ở Oslo - Na Uy, dưới sự hướng dẫn của các nghệ sĩ danh tiếng như Stephan Barratt-Due, Sigyn Fossness và Alf Richard Kraggerud. Năm 2022, Nhi hoàn thành chương trình thạc sĩ biểu diễn tại Học viện Âm nhạc Na Uy (Norwegian Academy of Music) với giáo sư Elise Båtnes. Phương Nhi đã có nhiều buổi biểu diễn đáng chú ý cả trong và ngoài nước. Năm 2015, cô trở về Việt Nam để biểu diễn Concerto rê trưởng của Tchaikovsky trong chương trình Hòa nhạc Toyota tại Hà Nội. Cùng năm đó, cô giành giải nhất cuộc thi “Sparre Olsen” dành cho các tài năng trẻ tại Gjøvik, Na Uy. Cô cũng từng biểu diễn cùng nhiều dàn nhạc quốc tế như Dàn nhạc Giao hưởng Romerike (Na Uy) và Dàn nhạc Giao hưởng Fort Collins (Mỹ). Một số buổi biểu diễn nổi bật khác của Phương Nhi bao gồm:  Valdres Summer Festival và Hardanger Festival (Na Uy): cô được mời tham gia biểu diễn cùng các tài năng trẻ châu Âu sau khi gây ấn tượng mạnh trong lớp masterclass với giáo sư Stephan Barratt-Due. Phương Nhi còn nhiều những buổi biểu diễn đáng ghi nhớ như: hòa nhạc tại L’Espace, Hà Nội (2017) biểu diễn cùng nghệ sĩ piano Trần Thái Linh, mang đến những tác phẩm cổ điển sâu lắng và đầy cảm xúc. Tại Nhà hát Hồ Gươm với các tác phẩm như Concerto No.1 in A minor, Op.77 của Shostakovich và Concerto in D Major, Op. 35 của Tchaikovsky, cô nhận được sự đón nhận nồng nhiệt từ khán giả. Hiện nay, Đỗ Phương Nhi giữ vị trí bè trưởng bè violon 2 tại Dàn nhạc Giao hưởng Mặt Trời (Sun Symphony Orchestra). Cô tiếp tục khẳng định mình là một trong những nghệ sĩ violon hàng đầu của Việt Nam, góp phần nâng nhạc cổ điển nước nhà trên trường quốc tế. Đỗ Phương Nhi còn ấp ủ dự định sáng tác, và những tác phẩm như: Ballad (2022) và Air on Kolsăstoppen ()2025... đã khiến tôi rất thán phục.

Cậu út Đỗ Thành Long, được biết đến với nghệ danh “Long violin”, đang ghi dấu ấn riêng với phong cách sáng tạo, trẻ trung và đậm chất Việt. Xuất thân là một nghệ sĩ violon cổ điển, Long đã bứt phá để kết hợp nhạc cụ truyền thống với các yếu tố âm nhạc hiện đại, tạo nên những sản phẩm độc đáo và đầy cảm xúc. Mới đây, cậu ra mắt MV Bay cùng tôi lên bầu trời Việt Nam, một bản hòa tấu đậm chất điện ảnh, lấy cảm hứng từ vẻ đẹp non nước hữu tình của vùng đất Ninh Bình. Tác phẩm không chỉ là cuộc đối thoại giữa violon và công nghệ, mà còn là lời khẳng định tình yêu đất nước từ một nghệ sĩ trẻ giàu đam mê và khát vọng. Từ những sân khấu cổ điển đến không gian âm nhạc đương đại, gia đình violon này đang tiếp tục lan tỏa tinh thần nghệ thuật và niềm tự hào dân tộc qua từng giai điệu – như những sợi dây đàn ngân lên từ trái tim Việt Nam.

      Cả bốn thành viên trong gia đình đều là nghệ sĩ xuất sắc, tôi cứ mong có một bản tứ tấu viết cho violon để gia đình này có lần trình tấu dưới ành đèn rạng rỡ trên một sân khấu lớn cho chúng ta được tự hào về họ. Một gia đình tài năng của Việt Nam./.