Tác giả: Phan Việt Hùng

Từ trái qua phải: nhà thơ Mikhail Plyatskovsky, nhạc sĩ Vladimir Shainsky, ca sĩ Eduard Khil.

"Чему учат в школе"(Chemu uchat v shkole" là một bài hát thiếu nhi nổi tiếng của Liên Xô và Nga. Suốt từ thời Liên Xô và cho đến nay, đây vẫn là một trong những bài hát mà bất cứ bé em lớp Một nào ở xứ sở bạch dương cũng thuộc và hát véo von trong Ngày khai giảng năm học mới (gọi là Ngày Tri thức 1/9). Người ta còn gọi đây là bài hát cho các học sinh lớp Một.

Bài hát đã được nhạc sĩ Phạm Tuyên dịch lời tiếng Việt khá đạt, có tên là Ở trường cô dạy em thế và cũng đã trở nên quen thuộc với các thế hệ thiếu nhi Việt Nam.

Mikhail Spartakovich Plyatskovsky (1935-1991) là một nhà thơ, tác giả phần lời của nhiều bài hát nổi tiếng của Liên Xô. Những ai yêu âm nhạc Xô viết hẳn đã biết đến những bài hát phổ thơ của ông, như Крыша дома твоего, Ягода-малина... Ông còn dành nhiều tâm huyết sáng tác thơ cho thiếu nhi. Ngoài Ở trường cô dạy em thế, ông còn là tác giả phần lời của bài hát Nụ cười (Улыбка) cũng rất được yêu thích tại Việt Nam.

Một lần nọ, Mikhail Plyatskovsky đi thang máy cùng một chú bé hàng xóm. Chú bé chuẩn bị đi học lớp Một. Có lẽ cu cậu háo hức và hồi hộp lắm, nên trong thang máy cứ luôn mồm hỏi bác Plyatskovsky: "Ở trường dạy cái gì hả bác?"(Чему учат в школе?)

Hãy nghe nhà thơ kể lại:

"-Cháu cừ lắm - tôi nói với cậu bé - Sắp được đi học cơ đấy.

-Ở trường dạy cái gì hả bác?

-Dạy đọc này,

-Gì nữa ạ?

-Dạy viết này.

-Gì nữa ạ?

-Làm tính này.

-Gì nữa ạ, gì nữa hả bác?".

Nhà thơ có cảm tưởng là cậu bé tò mò này có thể lặp lại câu hỏi này đến bất tận. Rồi đến khi cửa thang máy mở, cậu bé chạy tọt về nhà, hẳn là quên luôn những gì hai bác cháu vừa trò chuyện. Nhưng Plyatskovsky thì không, ngay sau đó ông đã sáng tác một bài thơ về những gì các cô bé cậu bé sẽ được học ở trường.

Nhạc sĩ Vladimir Shainsky đã phổ nhạc bài thơ đáng yêu này (ông cũng là người đã phổ nhạc bài Nụ cười). Bài hát đã được vang lên lần đầu trong buổi kể chuyện truyền thanh "Hai nhân hai bằng bốn", dựa theo câu chuyện cổ tích của nhà văn Phần Lan Zacharias Topelius.

Shainsky nhớ lại:

"Thường thì tôi phổ thơ rất nhanh, và với bài hát này cũng thế. Đó là những vần thơ thật tuyệt vời. Nhiều nhạc sĩ thường hay viết phần nhạc đầu tiên, tôi lại không nằm trong số đó. Với tôi thì thế nào cũng được, cái gì viết trước hay sau, nhưng phổ nhạc thật là thoải mái, khi ta đã có một bài thơ hay".

Cũng theo nhạc sĩ Shainsky, mặc dù đã có nhiều ca sĩ thể hiện bài hát, nhưng với ông, những người xuất sắc nhất vẫn là những người hát nó đầu tiên: nữ danh ca Alla Pugacheva và Eduard Khil.

Trong bản gốc tiếng Nga, nhà thơ Mikhail Spartakovich Plyatskovsky đã "liệt kê" những gì các bé sẽ được cô dạy ở trường: tập viết chữ cái, học các phép tính cộng trừ nhân chia, cô sẽ dạy chúng mình không được bắt nạt các em nhỏ, dạy đọc các âm tiết, dạy phải biết yêu các cuốn sách thú vị để sau này thành một người có giáo dục, dạy phân biệt các hướng Đông và Nam, dạy vẽ hình vuông và hình tròn, dạy các động từ, cách dùng dấu gạch ngang, dạy về cơn mưa nhỏ trong sân nhà, và cuối cùng, dạy chúng mình phải biết quý trọng và giữ gìn tình bạn từ tuổi ấu thơ...

Những câu thơ ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ với bất cứ bé em nào mới lon ton đến lớp Một. Cô giáo sẽ dạy chúng ta tất cả, để ai sau này cũng sẽ trở thành những con người có hiểu biết và có giáo dục. Bất cứ nền giáo dục lành mạnh nào cũng đều hướng đến điều đó.

Cùng nghe lại Ở trường cô dạy em thế qua tiếng hát của nghệ sĩ Eduard Khil, biểu diễn cùng dàn Đại hợp xướng phát thanh và truyền hình trung ương Liên Xô.

Nếu bạn cảm thấy xao xuyến, thì có nghĩa là bạn đang trên chuyến tàu trở lại với tuổi thơ đấy.

Lời Nga:

Чему учат в школе
Буквы разные писать
Тонким перышком в тетрадь
Учат в школе, учат в школе, учат в школе.
Вычитать и умножать
Малышей не обижать
Учат в школе, учат в школе, учат в школе.
Вычитать и умножать
малышей не обижать
Учат в школе, учат в школе, учат в школе.
К четырем прибавить два
По слогам читать слова
Учат в школе, учат в школе, учат в школе.
Книжки добрые любить
И воспитанными быть
Учат в школе, учат в школе, учат в школе.
Книжки добрые любить
И воспитанными быть
Учат в школе, учат в школе, учат в школе.
Находить Восток и Юг
рисовать квадрат и круг
Учат в школе, учат в школе, учат в школе.
И не путать никогда
Острова и города
Учат в школе, учат в школе, учат в школе.
И не путать никогда
Острова и города
Учат в школе, учат в школе, учат в школе.
Про глаголы про тире
И про дождик на дворе
Учат в школе, учат в школе, учат в школе.
Крепко-накрепко дружить
С детства дружбой дорожить
Учат в школе, учат в школе, учат в школе.
Крепко-накрепко дружить
С детства дружбой дорожить
Учат в школе, учат в школе, учат в школе.

Lời Việt của nhạc sĩ Phạm Tuyên:

Ở trường cô dạy em thế
Từng nét chữ xinh xinh thẳng hàng
Ngòi bút viết theo tay nhịp nhàng
Điều hay ấy chúng em được biết chính cô dạy em thế
Học phép tính biết cách nhân chia
Chẳng đánh mắng những bé em thơ
Điều hay ấy chính cô dạy em ở mái trường mến yêu.
Học phép tính em quen dần dần
Đọc ghép chữ xinh xinh thành vần
Điều hay ấy chúng em được biết chính cô dạy em thế
Học những cuốn sách quý thân thương
Thành những thiếu nhi rất chăm ngoan
Điều hay ấy chính cô dạy em ở mái trường mến yêu.
Nhìn thế giới quanh em hiền hòa
Giọt nước mát mưa rơi thềm nhà
Điều hay ấy chúng em được biết chính cô dạy em thế
Đoàn kết tốt gắn bó keo sơn
Từ tấm bé đã biết yêu thương
Điều hay ấy chính cô dạy em ở mái trường mến yêu.