Trong lá thư gửi người chị gái Fanny, ông hào hứng chia sẻ: “Xứ sở này luôn đậm đặc một không khí lễ hội, nó mang lại cho em cảm xúc thật tươi trẻ và mãnh liệt. Bản giao hưởng Italian đang tiến triển rất nhanh, nó sẽ là tác phẩm hạnh phúc nhất mà em từng sáng tác, đặc biệt là chương cuối”.

Để rồi gần hai thế kỷ sau, Symphony số 4 giọng La trưởng, Op.90 - “tác phẩm vui tươi bậc nhất” trong gia tài sáng tác đồ sộ mà Mendelssohn - “đại diện tiêu biểu nhất của trường phái Lãng mạn” để lại cho muôn đời hậu thế đã được chuyển tải đầy cảm xúc đến với khán giả Thủ đô, trong chuyến du hành âm nhạc tuyệt đẹp mang tên "As One: An Orchestral Journey" của Dàn nhạc Giao hưởng Mặt trời.

Khi những “gia đình nhạc cụ” cùng khoe giọng

Âm nhạc giao hưởng giống như một bức tranh đa sắc, nơi mỗi nhóm nhạc cụ mang một cá tính riêng biệt nhưng cùng hòa quyện để làm nên một tổng thể hoàn hảo. Trong tiếng Anh, mỗi bộ nhạc cụ được gọi là “instrument family” - một “gia đình nhạc cụ”. Giống như từng thành viên đơn lẻ của mỗi mái ấm, mỗi nhạc cụ đều hàm chứa một cá tính rất riêng: bộ gõ đầy năng lượng, bộ gỗ duyên dáng và dàn dây mềm mại, kèn đồng mạnh mẽ. Tất cả cùng tụ hội, cùng hòa giọng nâng bước nhau, để làm nên những phần trình diễn chạm tới trái tim người yêu nhạc.

Trong đêm diễn có tên As One: An Orchestral Journey này, với sự dẫn dắt thông minh và dí dỏm của vị nhạc trưởng người Pháp, khán giả sẽ gặp gỡ từng “gia đình” qua từng tác phẩm được viết riêng cho bộ nhạc cụ trước khi cùng hòa quyện trong một tổng thể hài hòa ở bản giao hưởng số 4 của Mendelssohn - bức tranh Địa Trung Hải tràn ngập ánh nắng, sắc màu lễ hội và tinh thần cộng đồng gắn kết.

Có thể nói, đây là đêm diễn hiếm hoi mà nhạc trưởng Olivier Ochanine “nhàn nhã” đến thế. Ông chỉ phải vung đũa chỉ huy một lần duy nhất, trong tác phẩm đẹp như một bài thơ của nhà soạn nhạc người Ý Ottorino Respighi. Công chúng trong khán phòng rất ngạc nhiên, khi bản giao hưởng Italian với sự hợp lực của bốn “gia đình nhạc cụ” kể trên được trình tấu rất hay mà không cần đến sự điều phối của vị chỉ huy dàn nhạc.

Thay vì cầm cây đũa “vật bất ly thân”, ông véo von cùng flute ở vị trí trung tâm của dàn nhạc và khiến khán phòng ngạc nhiên một cách thú vị. Đó cũng là phong cách đặc trưng của vị nhạc trưởng này, khi ông luôn tìm tòi và mang lại một dấu ấn lạ lẫm, “không đụng hàng” cho từng buổi hòa nhạc của SSO.

Buổi hòa nhạc được mở màn bằng As One của Gene Koshinski, một màn đối thoại mạnh mẽ, chính xác và kịch tính của hai tay trống như nhịp tim nguyên thủy của âm nhạc. Từ đó, năm nghệ sĩ cùng cất tiếng hùng tráng và đầy khí chất qua Brass Quintet No.1 - tác phẩm kinh điển đầu tiên viết cho ngũ tấu kèn đồng vừa kiêu hãnh vừa dịu dàng của Victor Ewald.

Ngũ tấu kèn gỗ mang lại sự tinh nghịch, duyên dáng và dí dỏm với Trois pièces brèves, nơi nhạc sĩ Jacques Ibert thổi hồn Paris của những năm 1930 vào ba mảnh ghép âm nhạc ngắn gọn nhưng đầy chất hài hước và thanh lịch.

Dàn dây, đông nghệ sĩ nhất và cũng gần gũi và quen thuộc nhất lại đưa khán giả trở về nước Ý thời Phục hưng qua Ancient Airs and Dances Suite No.3 của Ottorino Respighi - nơi những giai điệu cổ điển được hồi sinh bằng dòng thác âm thanh mềm mại và trữ tình.

Và làm nên bản giao hưởng ngập tràn hạnh phúc

Felix Mendelssohn lưu danh trong lịch sử nhân loại như một thần đồng âm nhạc, một nghệ sĩ piano xuất sắc, một nhạc sĩ vĩ đại, một nhạc trưởng tài ba và cũng là một nhà phê bình bậc thầy. Tài năng của ông phát lộ từ rất sớm, khi chỉ trong vòng 4 năm (từ lúc mới 11 đến khi tròn 15 tuổi), cậu thiếu niên đã liên tiếp cho ra đời 13 bản giao hưởng cho đàn dây cùng Symphony số 1 giọng Đô thứ, Op.11.

Ở tuổi 17, Mendelssohn đã có Overture Giấc mộng đêm hè Op.21 khiến giới yêu nhạc cổ điển châu Âu kinh ngạc. “Một tác phẩm có thể khiến bất cứ nhạc sĩ nào cũng phải kính nể. Tuy kế thừa truyền thống cổ điển nhưng tác giả lại sở hữu một tâm hồn lãng mạn. Đây không phải là thế giới vô hình được xây nên bởi trí tưởng tượng mà là một thế giới có thật được gợi cảm hứng từ những giấc mơ” là lời khen tặng mà nhà soạn nhạc thiên tài F. Chopin dành cho chàng trai trẻ.

Tháng 10 năm 1830, nhà soạn nhạc 21 tuổi băng qua dãy núi Alps tiến vào nước Ý, khám phá xứ sở mà ông từng dự cảm “chắc chắn rằng đây sẽ là chuyến đi tuyệt vời nhất của tôi”. Tầm vóc đồ sộ của nền văn hóa La Mã cổ đại còn in dấu ở thành Rome, những công trình kiến trúc vĩ đại cùng những tác phẩm hội họa - điêu khắc thời Phục hưng nổi tiếng ở Florence cùng cảnh sắc miền quê Naples yên ả thanh bình vùng Nam Ý đã mê hoặc và quyến rũ ông theo một cách thức rất đặc biệt.

Mười tháng lưu lại đất nước hình chiếc ủng này mang lại cho nhạc sĩ nguồn cảm hứng dồi dào, để ông có được giai đoạn thăng hoa nhất trong suốt sự nghiệp sáng tác của mình. Năm bản cantata, Concerto số 1 cho piano và dàn nhạc giọng Son thứ, Op. 25 ra đời trong thời gian ngắn ngủi này. Và dĩ nhiên không thể quên Italian - bản giao hưởng số 4 Italian giọng La trưởng, Op. 90. Đó là bức tranh tươi sáng về nước Ý dưới con mắt lãng mạn Bắc Âu, với những chương nhạc tràn đầy sức sống, sắc màu và nhịp điệu đặc trưng giúp nó được nhạc trưởng Olivier Ochanine chọn là điểm nhấn khó quên trong nhạc mục mới nhất của Dàn nhạc Giao hưởng Mặt trời.

Tác phẩm gồm 4 chương nhạc có định dạng hoàn toàn phù hợp với tiêu chuẩn của một bản giao hưởng được định vị bởi các tên tuổi Haydn-Mozart, tái hiện sinh động một bức tranh toàn cảnh rực rỡ về nước Ý với ngập tràn ánh nắng, rộn ràng nhịp bước hành hương và phấn khích cùng những điệu nhảy dân gian bùng nổ năng lượng. Là người có trái tim nhân hậu và tâm hồn gần gũi với thiên nhiên, tác phẩm của Mendelssohn luôn đầy chất thơ, giàu chất trữ tình, duyên dáng và tha thiết. Các cung bậc của cảm xúc được biểu đạt một cách hoàn hảo, giai điệu giản dị nhưng vô cùng sâu lắng.

Chương I mở đầu bằng âm thanh của kèn gỗ và tiếng pizzicato của dàn dây tái hiện bầu trời xanh ngắt, trong veo của nước Ý vốn gây ấn tượng rất mạnh đối với Mendelssohn, người đã quá quen thuộc với bầu trời đầy mây xám xịt của phương bắc đến nỗi ông từng miêu tả tác phẩm này là “bầu trời xanh giọng La trưởng”.

Chương II Andante con moto ở giọng Rê thứ với tiếng pizzicato ở dàn dây và âm nhạc gợi nhắc tới những tiếng bước chân, với chủ đề âm nhạc mang tính chất tôn giáo khá rõ thông qua một giai điệu trầm buồn của oboe, clarinet và viola.

Chương III trở lại với không khí ấm áp, vui tươi với một nét legato tuyệt đẹp của dàn dây và kèn gỗ. Chương cuối mang âm hưởng dân gian vùng Nam Ý rất rõ, nơi cánh đồng nho trải dài vô tận, nơi những cô thôn nữ xinh đẹp ban ngày dùng bàn chân dẫm nho, buổi tối đưa chân theo bước nhạc dân gian rộn ràng.

Nhiều nhà nghiên cứu âm nhạc đã thử đưa ra những liên tưởng thú vị trong từng chương của bản giao hưởng. Thí dụ, khung cảnh đô thị sống động Venice có thể là đối tượng miêu tả của chương I, Rome trang nghiêm giữa tuần lễ thánh ở chương II, những thánh đường - cung điện trang nhã ở Florence phô bày vẻ diễm lệ trong chương III hay những vũ điệu dân gian sôi động saltarello và tarantella vùng Naples trong chương IV.

Nhưng dù hình ảnh mà âm nhạc gợi mở trong tâm trí mỗi người nghe sẽ khác nhau, với mỗi khán giả có mặt tại Nhà hát Hồ Gươm tối 25/9 mới đây, âm hưởng vui tươi cùng sắc màu hạnh phúc của Symphony số 4 chắc chắn mang lại những xúc cảm khó quên cùng một tình yêu lớn lao dành cho nước Ý, qua những nhịp đập trái tim đồng điệu của một nhạc sĩ bậc thầy.